Cũng như văn học của các dân tộc khác, văn học Nhật Bản ra đời từ rất lâu trước khi quốc gia Nhật Bản được thiết lâp. Văn học Nhật Bản là văn học truyền miệng.

Trong các tác phẩm văn học cổ nhất của Nhật, có hai tác phẩm cổ nhất là Tenki và Teiki, nhưng người ta không giữ lại được bản nào trong hai tác phẩm này.

Những tác phẩm nổi tiếng viết bằng chữ viết của văn học cổ đại còn lưu lại đến bây giờ là Kojiki, Nihonshoki, Fudoki,Kaifuso, Manyoshu.

Kojiki(Cổ sự kí-712)

• Kojiki là tác phẩm bao gồm các thần thoại, truyện kí, dã sử, thơ ca,....
• Là cuốn biên niên sử đầu tiên của Nhật và là cuốn sách đầu tiền sử dụng cả 2 loại chữ : Hán và Kana.
• Được chia làm 3 phần:

Phần I: Là huyền thoại , truyền thuyết.

Phần II: Là những ghi chép về sự kiện của triều đại Jinmu.

Phần III: Là sự kiện trong triều Nintoku.

• Người biên soạn là : Hieda No are và Oo no Yasumoro.
• Trong truyện Kojiki , thơ ca chiếm 1 vị trí rất quan trọng.

Nihonshoki hay Nihongi( Nhật Bản thư kí – ghi chép về Nhật Bản 720)

• Gồm 30 tập.
• Người biên soạn : Toneri Shinno và Oo no Yasumaro soạn theo lệnh vua Gensho, ghi chép về các sự kiện của nước Nhật từ thời cổ đến cuối những năm 80 đầu 90 của thế kỉ VII- thời kì trị vì của Jito.
• Tác phẩm gồm :

         Tập 1 và tập 2 : nói về thần linh.

         Tập 3 đến tập 30 nói về các sự kiện lịch sử.

• Do biên soạn sau Kojiki nên trong Nihonshoki có nhiều tác phẩm trùng lập với Kojiki như các truyền thuyết, các bài ca, các sự kiện lịch sử... nhiều người gộp 2 tác phẩm này là Kiki. Nihonshoki là tác phẩm có giá trị lịch sử, nhưng xét về góc độ văn học thì không có giá trị bằng Kojiki.
• Sau này Nihonshoki được biên soạn lại dưới nhiều các tên khác như, Shokunihongi(797), Kogo Shuni(807), Nihon Kouki (840), Shoku Nihon Kouki (869)
   

Fudoki (Phong thổ kí- Những ghi chép về đất đai, phong tục)

• Đây có thể gọi là bộ ghi chép thuộc loại sớm nhất về địa lí, dân tộc học và sinh hoạt của các địa phương khác nhau trên nước Nhật.
• Các truyền thuyết trong Fudoki ít được sửa sang, trau chuốt, nên sắc thái dân gian - của văn học Nhật Bản được bảo tồn nhiều hơn.
• Hiện tại những bản Phong thổ kí còn được giữ gìn tương đối tốt, trong đó Izumo fudoki là được bảo toàn nguyên vẹn nhất.

Kaifuso (Hoài phong tảo - 751)

• Đây là tập thơ bằng chữ Hán đầu tiên của Nhật Bản.
• Thơ bằng chữ Hán được gọi là kara uta (khác với thơ Nhật được gọi là yamato uta) và trước đấy bị coi là văn học của Trung Quốc.
• Đến nay người ta vẫn chưa rõ ai là tác giả của tập thơ này. Những bài thơ được sưu tập trong tập thơ này là của nhiều tác giả, trong đó có Ootomono Oji và Abeno Nakamaro - hai tác giả được coi là những trí thức lớn đương thời.

Manyoshu (Vạn diệp tập - Mười nghìn chiếc lá - 760)

• Manyoshu là tập thơ nổi tiếng của văn học Nhật Bản trong thời kì cổ đại, được viết bằng chữ kana.
• Về tác giả tập thơ này còn có nhiều tranh cãi, nhưng phần lớn ý kiến cho rằng nó được Ootomo no Yakamochi và một số người khác biên soạn.
• Manyoshu gồm khoảng 4.500 bài thơ, chia làm 20 tập. Các bài thơ trong Manyoshu được viết theo luật chặt chẽ và "để đọc, chứ không phải để ca".
• Các bài thơ trong tập thơ này chủ yếu là tanka (đoản ca) - loại thơ ngắn gồm có 31 âm, tổ chức theo quy tắc 5-7-5-7-7). Ngoài ra còn có choka (trường ca, tức thơ dài) và sedoka.
• Chủ đề lớn nhất trong Manyoshu là tình yêu, bao gồm tình yêu nam nữ và tình yêu con người đối với thiên nhiên.

Kakyo hyoshiki (Ca kinh tiêu thức - 772)

• Kakyo hyoshiki được coi là cuốn sách lí luận đầu tiên về thơ ca của Nhật.
• Tác giả là Hamanari.
• Theo nhận định của các nhà nghiên cứu văn học, tác phẩm này chịu ảnh hưởng nhiều của lí luận văn học Trung Quốc.