Vì sao Nhật Bản lại bỏ Tết Âm đón Tết Tây (Dương lịch)?
Trước đây, Tết của người Nhật cũng theo âm lịch như Việt Nam và một số nước Châu Á khác, tuy nhiên kể từ năm 1873 cho đến nay, Nhật Bản đã tổ chức Tết theo Dương lịch nhằm tiết kiệm thời gian cũng như mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho đất nước.
Lịch sử ngày Tết ở Nhật Bản
Từ năm 1844 cho đến ngày 31/12/1872 (năm Minh Trị thứ V) tết truyền thống của Nhật Bản theo lịch Thiên Bảo (天保暦, Tempo reki), đến năm Minh Trị thứ VI, ngày tết của đất nước Nhật Bản chính thức được chuyển thành ngày 01/01 theo dương lịch.
Nhờ việc thay đổi này mà chính phủ Nhật Bản đã tiết kiệm được rất nhiều chi phí cho việc trả lương tháng 13 cho công chức đồng thời giảm bớt số ngày nghỉ góp phần tăng sản lượng quốc gia.
Thật ra, lý do chính mà người Nhật dùng lịch phương Tây là vì giới lãnh đạo Nhật muốn thoát khỏi cảnh ảnh hưởng bởi nền văn hóa của Trung Quốc, đồng thời nhận thấy rằng văn minh phương Tây đã phát triển hơn châu Á về nhiều mặt.
Ở Nhật Bản, người ta còn sử dụng lịch âm lịch hay không?
Trước đây người Nhật sử dụng lịch của người Trung Quốc (Âm Lịch). Từ năm 1873, ngày dương lịch đã du nhập vào đất nước Nhật Bản và hiện nay vẫn được sử dụng rất phổ biến, chẳng hạn trên tất cả các tờ lịch, cuốn lịch đều ghi số năm theo lịch của phương Tây.
Tuy nhiên hiện nay, người Nhật họ vẫn áp dụng cách đếm năm theo cách của họ, đó là hệ thống đánh số các năm theo niên hiệu và số năm trị vì của Nhật Hoàng đương thời, cách đánh số này rất phổ biến trong các form mẫu, giấy tờ ở khắp nơi tại Nhật.
Người Nhật đón tết dương lịch thế nào?
Mặc dù người dân đón Tết theo lịch của phương Tây, nhưng phong tục đón năm mới của người Nhật vẫn mang đậm nét văn hóa phương Đông.
Vào những ngày cuối giáp Tết, người dân Nhật Bản đi sắm sửa đồ dùng trong dịp Tết. Các cửa hàng và khu mua sắm rất tấp nập. Ngoài ra, vào ngày này để chào đón vị thần Toshigami - sama đến nhà, nhà cửa phải được vệ sinh sạch sẽ.
Sau đó, người dân Nhật sẽ tiến hành trang hoàng nhà cửa. Họ thường trang hoàng vào ngày 28 hoặc 30, vì ngày 29 trong tiếng Nhật phát âm gần giống với "hai lần đau". Mọi nhà đều trang trí cây tùng trước cửa vì theo tín ngưỡng cổ truyền thì vị thần Toshigami - sama sẽ hạ giới và trú ẩn trong cây này. Trên khung cửa của các gia đình Nhật Bản còn trang trí các vật phẩm như đồ đan bằng lá màu trắng (tượng trưng cho sự trinh bạch không tì vết), quả quýt (tượng trưng cho sự thịnh vượng), thừng bện bằng cỏ (dâng lên thần linh cầu tài lộc), dải giấy trắng (xua đuổi tà ma).
Phụ nữ Nhật Bản sẽ vào bếp chuẩn bị các món ăn cũng như làm bánh Tết. Bánh Tết Nhật Bản được người dân làm vào ngày 28 hoặc ngày 30 Tết. Bánh Tết cùng với các món như ragu khoai sọ, cà rốt, rau xanh thường được đưa lên cúng thần linh. Cà rốt tượng trưng cho mối quan hệ gắn bó hòa thuận giữa mọi thành viên trong gia đình. Khoai sọ tượng trưng cho sức mạnh đẩy trừ tà khí. Các món ăn làm trong dịp Tết có nguyên liệu như rễ cây ngưu bàng, trứng cá, khoai lang, tảo, hạt dẻ, cá khô. Đây là những món ăn đơn giản, mang ý nghĩa cầu mong mọi sự tốt lành.
Đêm 30 Tết, mọi gia đình sẽ cùng nhau ăn bữa tất niên. Đến thời khắc giao thừa, các ngôi chùa thiêng sẽ điểm 108 hồi chuông. Người Nhật bản tin rằng những tiếng chuông này sẽ giúp họ xua đuổi 108 con quỷ sứ. Chủ gia đình sẽ đọc lời chúc mừng năm mới và sau đó cả gia đình sẽ cùng nhau ăn bánh Tết, uống rượu. Người dân Nhật bản tin rằng vị thần Toshigami - sama sẽ truyền sinh lực vào bánh Tết, nên sau khi cúng thần chiếc bánh này sẽ được chia ra cho mọi thành viên trong gia đình thưởng thức.
Cũng giống như Việt Nam, ngày 30 tết mọi gia đình Nhật sẽ cũng nhau ăn bữa tất niên
Đối với người Nhật, xuất hành đầu năm là một việc trong đại. Họ thường ưu tiên đi lễ chùa cầu may. Mỗi năm có một hướng tốt nên người Nhật sẽ đi lễ chùa theo hướng của năm đó. Khi vào chùa mọi người phải rửa tay và súc miệng trước, sau đó mới được hành lễ.
Từ ngày mùng 1 Tết, người Nhật sẽ đi chúc Tết những cấp trên, họ hàng, bạn bè thân thích. Người Nhật gọi ba ngày đầu năm mới là "ba ngày chúc tụng". Theo truyền thống, các gia đình đều để cuốn sổ và bút chì trước cổng. Người đi chúc Tết sẽ ghi địa chỉ vào cuốn sổ, mang ý nghĩa là đã đến thăm nhà. Người Nhật cũng có phong tục lì xì cho trẻ con như các nước châu Á khác.
Một nét đặc sắc trong phong tục đón năm mới của người Nhật là tặng thiệp mừng năm mới. Người Nhật rất chịu khó viết thiệp chúc mừng gửi đến bạn bè, họ hàng. Ông Hideo Suzuki, công sứ Nhật ở Việt Nam đã nói rằng ông đã từng viết đến hơn 200 tấm thiệp chúc mừng năm mới. Thường thì ông bắt đầu viết từ giữa tháng 12 và mang đến bưu điện để gửi trước năm mới 3 - 4 ngày. Bưu điện Nhật Bản sẽ giữ những tấm thiệp và chuyển đến người nhận đúng vào ngày mùng 1 Tết.
Tuy nhiên, đối với rất nhiều người trung niên và cao tuổi ở Nhật Bản, dù họ đón Tết Dương nhưng vẫn muốn lưu giữ những nét văn hóa truyền thống của người Nhật. Vì thế, mỗi lần năm mới đến, người già Nhật Bản vẫn thường ngưỡng vọng về những ngày Oshogatsu xa xưa đang dần bị mai một.